|
Milattan,
önce 9. yüzyılda Urartular bu bölgeye hakim olmaya başlamış
ve M.Ö. 753 yılında kökü Oğuzlara dayanan SAKA-İSKİT Türkleri
bu bölgeye gelip yerleşmişlerdir.
M.Ö. 665 yıllarında Çoruh nehri havzasına yerleşen Saka
Türk’lerinin HESPERİT ve İSPİRİTİZ Boyları bu bölgeye İSPİR
adını koymuşlardır.
Diğer yandan İspir şehir merkezine girişte bütün görkemi ile
yükselen İspir Kalesi o yıllarda yapılmış olup, milli bir
Türk damgası olarak tarihe geçmiştir.
Ancak Türk kimliğini kaybetmemiştir. 1048 yılında Selçuklulara
kapılarını açanilçemiz1071 Malazgirt Zaferiyle Selçuklu
egemenliğine girmiştir. 1215 tarihinde içKaleMescidi ile
Şehirdere çayı kenarındaki Tuğrulşah Mescidi Atabey Erdem şah
tarafından yaptırılmıştır.
Tarafından zaptedilmiş,daha sonra Karakoyunlular ve Şah
İsmail hakimiyetine giren İspir ve yöresi 1514 Çaldıran Zaferi
ile Yavuz Sultan Selim tarafından alınmış ve ondan sonra
Osmanlı İmparatorluğunun bir Sancağı haline getirilmiştir.
İlçe merkezinde bulunan Sultan Selim Camii Çaldıran Seferi
dönüşünde Yavuz Sultan Selim Han tarafından yaptırılmıştır.
I.Dünya Savaşına kadar Osmanlı hakimiyetinde kalan İspir, 1916
- 1917 tarihleri arasında Rus işgali altında kalmış, bu arada
Ermeniler aklın ve mantığın kabul edemeyeceği korkunç
katliamlara Girişmişlerdir, nihayet İspir halkı Müftü
Başkapan'ın önderliğinde 25 Şubat 1918 tarihinde ilçemizi
düşman işgalinden. kurtarmıştır. Şirin beldemiz Dede Korkut
Hikayelerinin Bamsı Beyrek bölümüne, Köroglu destanlarına
Akkoyunlu mezarlarının bulunduğu Koçdağı efsanelerine konu
olmuştur. Markopolo Seyehatnamesinde, bugün Koç Dağında
harabeleri bulunan ve Viranşehir olarak bilinen yerin 60.000
nüfuslu bir şehir olduğundan bahseder
İSPİR KALESİ VE CAMİİ
İspir'in girişinde
bir tepenin üzerinde kurulmuş olan kale ve Kale Camiinin
Saltuklular tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır.
MELİK
HALİL GAZİ CAMİİ
4.80 x4.80 ölçülerinde küçük
bir camiidir.H.814 yıllarında Zaviye olarak Derviş Melik Halil
tarafından yaptırılmıştır.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN'IN KİTABESİ
İspir Kaza merkezinde 51 x69
ebadında "Bu binanın yapılması 936 yıllarında Süleyman Han
zamanında vaki oldu" ibaresi yazılıdır.
YAZICIZADE ÇEŞMESİ
Çeşme çarşı içindeydi.Belediye
tarfından yıkılıp tahrip edilen çeşmenin kitabesi Çamlıca
Mahallesi'nin girişinde bir çeşmenin üzerine koyulmuştur.
TUĞRULŞAH CAMİİ
İlçe Merkezinde bulunan Selçuklu
eseri bu camii Tuğrul Şah adına İspir'de oturan Atabey Erdem
Şah tarafından yaptırılmıştır.
AKKOYUNLU
HARABELERİ (VİRANŞEHİR)
Yağlı Köyü'ne ait yayla ve çevresinde
koç heykeller ve koç kabartmaları mevcuttur.Başka kalıntılarda
vardır.Gezilip görülmeye ve inceleme yapmaya gerek olan
kalıntılar mevcuttur.
AKKOYUNLU
HARABELERİ
Koçun Boğazı'nın üst kısmında ve Koç
Yaylasında mevcut koç heykelleri ve koç kabartma resimli mezar
taşları mevcuttur.Hala özelliklerini muhafaza edenleri vardır.
NUMANPAŞA KÖYÜ
KALINTILARI
Numan Paşa Köyü uzun zaman Sancak
Merkezliği yapmıştır.Bu köyden Girit Kahramanlarından Darbuna
Bekir Paşa,Darbunezade Numan Ağa,
Ömer Paşalara ait konak,köprü,medrese
gibi izler varlığını krumaktadır.
ZARBUNA
BEKİR PAŞA'NIN MEZARI
Bahçeli Köyü'nün Çoruh Nehri kenarında,Osmanlı mimarisi dört
ayaklı tek kubbeden oluşan kümbet içinde bulunmaktadır.(Bir
rivayete göre Ankara Mutassarrıfı Ömer Paşa'ya aittir.)
ELMALI MAĞARASI
Madenköprübaşı Elmalı Mahalesinin bir kilometre doğusunda
kayaların koynunda bir mağaradır.Sarkıt ve dikitlerden ve bir
kaç bölümden oluşan Damlataş mağarası gezilip görülmeye değer
bir doğa harikasıdır.
KARAKALEDEKİ SU
ÇANAĞI
Karakale Kalesi'nin içinde çapı bir
metre,derinliği iki metreye yakın içi su dolu bir çanaktır.
PETEKLİ MANASTIRI
Petekli Köyü ile Çoruh arasında
bulunan manastırın hala bazı kalıntıları mevcuttur.
KÖPRÜKÖY KİLİSE
KALINTILARI
Köprüköy ile Cankurtaran Köyü
arasında bulunan temelleri belli olan bir kilise ve kalıntılar
vardır.
NERON'UN TEKNESİ
İspir-Gaziler Mahallesi'nin iki
kilometre kuzeyinde bulunan kalıntılar ve içi oyuk bir çanak
vardır.Rivayet göre papazlar çocuklarını bu çanakta vaftiz
ederlermiş.
KALE DERESİ
İspir-Çamlıca Mahallesi'nin hemen üst
kısmında bulunan ve bugünkü ismi ilede Kalederesi olarak
anılan yıkıntılar mevcuttur.
SALTUKLU MEZARLARI
İspir'in güneyinde İspir-Çamlıca
Mahallesi yolu üzerinde bulunan Saltuklular ait mimari
özellikleri olan mezarlar mevcuttur.
DEMİRKAYA KÖYÜ
KALINTILARI
Demirkaya Köyü'nün doğusunda
köyde üç kilometre uzaklıkta tamamen kaybolmuş durumda
kalıntılar mevcuttur.
SAKA BABA
İspir Kalesinin kuzey batısında
bulunan dağın güney kısmında burda şehit bir yatırdan bu ismi
almaktadır.Yatıra ait tahrip edilmiş mezar taşları ve
kalıntılar hala mevcuttur.
SANDIK KALESİ
Şehir Deresi'nin üst kısmında
bulunan küçük bir mescit ve erzak depolarının özelliklerini
koruduğu kalıntılar hala mevcuttur.
KARAKALE KALESİ
Karakale Köyü'nün üstüdedir.Ortaçağda
karakol kalesi olarak yaptırılmış,kısmen ayakta durmaktadır.
FISIRİK KALE
İspir'e 30 km uzaklıkta Araköy Köyü'nün
bulunduğu mevkide,sarp kayalrın üzerine kurulmuş kireçli harç
ve kesme taşlarla yapılmış bir kaledir.
MADEN KALESİ (PEHLİVAN KALESİ)
İspir-Erzurum karayolu üzerinde
Orçağa ait bir kaledir.Kalıntıları günümüze kadar gelmiştir.
CANKURTARAN KALESİ
Karahan sırtlarında yer alan bu kale
Karakol olarak yaptırılmış olduğu sanılmaktadır.Bizanslılar
tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır.Kalıntıları hala
mavcuttur..
KARAHAN HARABELERİ
Karahan Köyü'nün hemen yanında eski
bir saray veya şato kalıntısı mevcuttur.Bizanslı dönemine ait
olduğu sanılmaktadır
SIRAKONAKLAR DER AĞZI MAĞARASI
Sırakonaklar Dere Ağzı'nın
karşısında Çoruh Nehri'nin kuzey yamaçlarındanehirden 100
metre yükseklikte bir mağaradır.Mağaranın içi sütunlarla ve
odalarla birbirinden ayrılmıştır
KADIOĞLU MEDRESESİ
Tuğrul Şah Camiinin kıble tarafında
bulunan tek katlı ve avlulu bir Osmanlı Medresesidir.Medrese
1725 senesinde yapılmıştır.
| 
.jpg)
